Bilindiği üzere, Ülkemizde atık ilaçların yönetimine dair özel bir mevzuat bulunmamakla birlikte, atık ilaçlar; Atık Yönetimi Yönetmeliği ve Atık Getirme Merkezi Tebliği kapsamında yönetilmektedir. Bahsi geçen atıklar Atık Yönetimi Yönetmeliğinin Ek-4 Atık Listesinde atığın kaynağına göre 18 ve 20'nci grup altında tanımlanmışlardır.
Söz konusu atık ilaçların;
Bu bağlamda, sağlık kuruluşlarından kaynaklanan atık ilaçlar için 18'inci bölüm altındaki atık kodları kullanılmakta olup, söz konusu atıkların yönetiminden ilgili sağlık kuruluşları (hastaneler, eczaneler, ecza depoları, vb.) sorumludur. Diğer yandan, hane halkından kaynaklanan atık ilaçlar için 20'nci bölüm altındaki atık kodları kullanılır ve söz konusu atıkların yönetiminden belediyeler sorumludurlar.
Sürdürülebilir bir atık yönetim sisteminin sağlanabilmesi amacıyla, Bakanlığımızca hazırlanan Atık Getirme Merkezi Tebliği, belediyelerin yönetiminden sorumlu olduğu hanelerden kaynaklanan atık ilaçlarında yer aldığı Tebliğin Ek-1'inde belirtilen evsel atıklar ile benzer ticari ve kurumsal atıkların diğer atıklarla karıştırılmadan ayrı toplanmasını sağlamak amacıyla bırakıldıkları atık getirme merkezlerine ilişkin teknik esasları kapsamaktadır.
Söz konusu Tebliğin 8'inci maddesine göre; "büyükşehirlerde ilçe belediyeleri, belediyeler, mahalli idare birlikleri; 1. sınıf atık getirme merkezini kurmak/kurdurmakla, işletmek/işlettirmekle" yükümlüdürler.
20 01 31* atık kodlu sitotoksik ve sitostatik ilaçlar ile 20 01 32 atık kodlu 20 01 31* dışındaki ilaçlar Tebliğin Ek-2'sinde 11 nolu grupta yer almaktadır. Bu atıklar sadece 1. sınıf atık getirme merkezlerine kabul edilirler. Bahsi geçen atıklar bu merkezlerde; paslanmaz metal veya yüksek yoğunluklu plastik malzemeden yapılmış, kapaklı, kapakları kilitlenir, yükleme-boşaltma esnasında torbaların hasar görmesine veya delinmesine yol açabilecek keskin kenarları olmayan, yüklenmesi kolay, içerisine atık atıldıktan sonra tekrar alınmasına imkân bulunmayan ve üzerinde "Atık İlaç" ibaresi bulunan biriktirme ekipmanlarında biriktirilir.
Atık ilaçların bilinçsizce atılması, lavabolara dökülmesi çevre ve insan sağlığını doğrudan etkilemektedir. Bilinçsizce atılan bu ilaçlar yeraltı su kaynaklarının ve dolayısıyla toprağın kimyevi maddelerle kirletilmesine neden olmaktadırlar. Bu sebeple bu tür atıkların kontrollü bir şekilde bertarafının sağlanması gerekmektedir.
Bu çerçevede, çevre ve insan sağlığının korunması ve atık ilaçların kontrolsüz şekilde bertarafı neticesinde oluşabilecek risklerin ortadan kaldırılması amacıyla, tehlikesiz nitelikteki atık ilaçların da tehlikeli nitelikteki atık ilaçların bertaraf edildiği şekilde bertarafının gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir.
Bilindiği üzere, 17.06.2011 tarihli ve 27967 sayılı Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği'nin 8'inci maddesi birinci fıkrasının (c) bendi uyarınca, "Tehlikesiz atık üreticisi; tehlikesiz atıklarını çevre izin/lisansına sahip geri kazanım tesislerine göndermekle veya çevre izin/lisanslı tesislere gönderilmek üzere il müdürlüklerinden 7 nci maddenin birinci fıkrasının (d) bendi kapsamında belge alanlara vermekle yükümlüdür." Yine Tebliğin 13'üncü maddesi üçüncü fıkrası uyarınca, "Bu Tebliğde tanımlanan tehlikesiz atık geri kazanım tesislerine Bakanlık tarafından çevre lisansı; tehlikesiz atık ve metal hurda toplama-ayırma tesislerine il müdürlükleri tarafından 7 nci maddenin birinci fıkrasının (d) bendinde düzenlenen belge verilir. Metal hurda ıslah/geri kazanım tesislerinin toplama-ayırma faaliyeti için il müdürlüklerinden belge almaları şartı aranmaz."
Bu doğrultuda, Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği ile geri kazanıma gönderilecek tehlikesiz atıkların Tehlikesiz Atık Toplama-Ayırma Belgesine sahip işletmeler tarafından toplanması ayrılması amaçlanmış olup, Ülkemizde atık ilaçların geri kazanımının yapılmadığı, söz konusu atıkların ilgili atık kodunu kabul etmek üzere atık yakma konulu çevre lisansı bulunan işletmelerde bertarafının sağlandığı göz önüne alındığında ve bu kapsamda ilgili Tebliğ hükümleri değerlendirildiğinde, geri kazanım tesislerine gönderilemeyecek bahsi geçen atık ilaçların Tehlikesiz Atık Toplama-Ayırma Belgesine sahip tesislerce kabul edilmesi Bakanlığımızca uygun görülmemektedir.
Atık ilaçların, ilgili atık kodlarını (18 01 08*, 18 01 09, 18 02 07*, 18 02 08, 20 01 31* ve 20 01 32) kabul etmek üzere atık yakma konulu çevre izin ve lisansı bulunan işletmelerde bertaraf edilmesi gerektiğinden ya doğrudan söz konusu yakma tesislerine gönderilmesi ya da bu tesislere gönderilmek üzere yine çevre izin ve lisansı bulunan ara depolama tesislerine gönderilmesi sağlanmalıdır.
Bu kapsamda Müdürlüğümüzce, Bazı Tehlikesiz Atıkların Geri Kazanımı Tebliği kapsamında düzenlenen Tehlikesiz Atık Toplama-Ayırma Belgesine sahip işletmelerin kabul edebilecekleri tehlikesiz atıklar içerisinden söz konusu atık ilaç kodlarının çıkarılmış, atık ilaçları kabul etmek isteyen işletmeler Çevre İzin ve Lisans Yönetmeliği kapsamında çevre izin ve lisansı almaları gerektiği şeklinde yönlendirilmiş, ayrıca konuya ilişkin ilgili sağlık kuruluşları ve belediyeler bilgilendirilmiştir.
Ali ÖZCAN
Çevre ve Şehircilik İl Müdürü
