Hava kirliliğinin nedenleri;
1-Kullanılan kalitesiz yakıtlar,
2-Egzoz gazları,
3-Kentlerin konumu,
4-Soba ve kaloriferlerin uygun şekilde yakılmaması,
5-Olumsuz hava koşulları gibi olaylardır.
Kaliteli yakıtların kullanılması ile soba ve kaloriferlerin uygun şekilde yakılması hava kirliliğini azaltacaktır. Otomobillerin egzozlarından çıkan gazlar da hava kirliliğine neden olur. Kentlerimizin çukur yerlerde kurulması da hava kirliliğini arttırır. Etrafı dağlarla çevrili olan kentlerde rüzgâr hızı yavaşlar. Bu yüzden havadaki zararlı gazlar, rüzgârlar tarafından başka yerlere taşınamaz. Bu da hava kirliliğini artırır.
Kentlerimizin konumları uygun olsa bile olumsuz hava koşulları ve rüzgâr esmemesi de hava kirliliğinin artmasına neden olabilir.
Hava kirliliğinde, tabii kirlilik kaynaklarından çok suni kaynaklardan meydana gelen kirlilik önemlidir. Çünkü günümüzde insanları en çok ilgilendiren, özellikle büyük yerleşim merkezleri ve sanayi alanlarındaki hava kirliliğidir. Bu kirlilikte daha çok insan faaliyetleri sonucu meydana gelir. İnsan yapımı kirlilik kaynaklarını ise kabaca:
Kaynaklarına Göre Hava Kirliliği Çeşitleri
Hava kirliliğini meydana getiren sebepleri kaynaklarına göre üçe ayırabiliriz;
1. Isınmadan kaynaklanan hava kirliliği
Isınma amaçlı, düşük kalorili ve kükürt oranı yüksek kömürlerin yaygın olarak kullanılması ve yanlış yakma tekniklerinin uygulanması hava kirliliğine yol açar.
2. Motorlu taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliği
Nüfus artışı ve gelir düzeyinin yükselmesine paralel olarak, sayısı hızla artan motorlu taşıtlardan çıkan egzoz gazları, hava kirliliğinde önemli bir faktör oluşturmaktadır. Buna önlem alınması için egzoz filtresinin sık sık kontrol edilmesi gerekir.
3.Sanayiden kaynaklanan hava kirliliği
Sanayi tesislerinin kuruluşunda yanlış yer seçimi, çevrenin korunması açısından gerekli tedbirlerin alınmaması (baca filtresi, arıtma tesisi olmaması vb.), uygun teknolojilerin kullanılmaması, enerji üreten yakma ünitelerinde vasıfsız ve yüksek kükürtlü yakıtların kullanılması, hava kirliliğine sebep olan etkenlerin başında gelmektedir.
Katı yakıtların tam yanmamasından meydana gelen katı parçacıkların bir gaz karışımı olan duman, hava kirliliğinin bir çeşididir ve görüş uzaklığını azaltıcı bir etkiye sahiptir. Hava kirliliğinin, sanatsal ve mimari yapılar üzerinde tahrip edici ve bozucu etkisi vardır. Bitkiler üzerinde ise öldürücü ve büyümelerini engelleyici olabilmektedir. Bu nedenle hava kirliliği hem canlıların sağlığı açısından hem de ekonomik yönden zarar vericidir. Ayrıca birçok ulusal ve uluslararası araştırma; hava kalitesinin insan sağlığı üzerinde çok önemli bir etkiye sahip olduğunu göstermiştir. Yaşam süresinin kısalmasına, yaşam kalitesinin düşmesine ve sağlık harcamalarının artmasına neden olan birçok akut ve kronik akciğer rahatsızlığının temelinde, olumsuz hava koşulları başlıca faktör olarak göze çarpmaktadır. Tüm bu sorunlar yetkili makamların, Temiz Hava Politikalarını oluşturmalarında önemli bir çıkış noktası olmaktadır. İl Müdürlüğümüzce İlimizin hava kalitesini artırmak hedefiyle Temiz Hava Eylem Planı hazırlanmıştır. (2014-2019) Bu plan çerçevesinde hava kirliliğini önleyici denetimlerimiz devam etmektedir.
Bu kapsamda İlimizdeki konut, toplu konut, kooperatif, site, okul, üniversite, hastane, resmi daireler, işyerleri, sosyal dinlenme tesisleri, sanayide ve benzeri yerlerde ısınma amaçlı kullanılan yakma tesislerinden kaynaklanan is, duman, toz, gaz buharı ve aerosol halindeki dış havaya atılan kirleticilerin hava kalitesi üzerindeki olumsuz etkilerinin azaltılmasına yönelik olarak kullanılacak ısınma ve sanayi amaçlı katı yakıtlar için Müdürlüğümüzce uygunluk belgesi, satış izin belgesi düzenlenmekte, katı yakıt denetimleri yapılarak gerekli yaptırımlar uygulanmaktadır.
09.09.2013 tarihli ve 2013/37 No’lu Hava Kalitesi Değerlendirme ve Yönetimi Genelgesi kapsamında, İllerin kirlilik profilleri belirlenmiş olup, İlimiz düşük kirlilik potansiyeli bulunan iller kapsamına alınmıştır. Isınma amaçlı her türlü katı yakıttan Bakanlığımızın 04/12/2013 tarihli ve 2013/40 sayılı Katı Yakıt Numune Alma ve Analiz Genelgesi kapsamında Müdürlüğümüzce numune alımı yapılmakta ve Bakanlığımızca yetkilendirilmiş laboratuvarlarca analizi yapılmaktadır. Analiz sonuçlarının Mevzuatta belirtilen sınır değerleri sağlaması halinde uygunluk izin belgesi düzenlenmekte katı yakıtın hangi yerleşim bölgelerinde kullanılabileceğine dair satış izni verilmektedir.
Uygunluk izin belgesine sahip yerli ve ithal katı yakıtlar piyasaya sunulmadan önce torbalanması gerekmektedir. Torbalama yerli kömürün üretildiği bölgede, ithal kömürün ise ithalatı gerçekleştirildiği limanın bulunduğu ilde yapılması esastır. Toz kömürden ve prina briketinden elde edilen yakıtlar üretildiği yerde torbalanır.
Petrol koku, kullanılmış mineral ve madeni yağlar, ömrünü tamamlamış araç lastikleri, araba plastiği parçaları, lastik, tezek, katı atıklar ve tekstil artıkları, kablolar, ıslak odun, boyalı odun, plastikler, ev eşyaları ve yemek atıkları gibi evsel atıklar, özel atıklar, tıbbi atıklar, asfalt ve asfalt ürünleri, boya ve boya ürünleri ve fuel-oil kaplarının İlimiz sınırları dâhilinde ısınma veya başka bir amaçla yakılması yasaktır. Bununla ilgili denetim ve kontroller ilgili Belediyeler veya İl Müdürlüğümüz tarafından yapılarak Kabahatler Kanununun 32.maddesine ve/veya 2872 Sayılı Çevre Kanunun 20.Maddesine göre cezai işlem uygulanacaktır.
İlimiz sınırları içerisinde, dış ortam sıcaklığının gece ve gündüz 15 ºC nin üzerinde olduğu günlerde kalorifer ve sobaların yakılması yasaktır. Kalorifer ve sobaların işyerlerinde bina iç ortam sıcaklığı 22 ºC, konutlarda ise 24 ºC’den yukarıda olmayacak şekilde yakılmalıdır.
Ancak; hastaneler, yatılı ve gündüzlü okullar, öğrenci yurtları, yaşlılar ve güçsüzler yurtları, kreşler, terminaller ve kolluk binalarında kalorifer ve sobaların iç ortam sıcaklığı 20 ºC den yukarı olmayacak şekilde devamlı olarak, ancak hava kirliliğine neden olmayacak şekilde yakılmalıdır.
İlimizin meteorolojik verileri ve topografik yapısı dikkate alınarak kirli havanın zararlarına karşı insan sağlığını korumak amacıyla kaloriferlerin yakma saatleri Mahalli Çevre Kurulu Kararıyla aşağıdaki şekilde düzenlenmiştir.
|
|
Sabah |
: |
04:30 / 06:00 arası |
|
|
Akşam |
: |
18:00 / 19:30 arası |
Kaloriferli binalarda Kalorifer Kazanı Yakma Talimatnamesine göre kalorifer kazanları yakılacaktır. Yakma sistemleri sahipleri tarafından kış sezonundan önce yılda en az bir defa tüm ısıtma tesisatının bakım/onarım ve baca temizliğini gereği gibi yaptırılması ve belgelendirerek denetimlerde ibraz etmeleri kalorifer tesisatlarını iyi izole edilerek ısı kayıplarının önlenmesi, kalorifer kazanlarının alev ve duman borularını haftada en az iki kere temizletmeleri soba ve bacaların periyodik temizliğinin yapılması zorunludur.
İşyeri ve konutlarda kalorifer kazanı ateşçi belgesi olmayan kişiler çalıştırılamaz, ateşçi belgesi olan kişiler aynı mahallede veya ikamet ettiği yerin 500 metre çapında olmak koşuluyla en fazla 4 (dört) yakma tesisi (kalorifer kazanı) ateşlemesini yapabilir. Kalorifer dairesinde yakıcının çalıştığı 4 binanın ismi yazılı olacak resimli bir belge düzenlenecek, belge yakıcının çalıştığı bina yöneticileri tarafından imzalanmış olacaktır. Aksi takdirde işyeri sahibi, apartman sahibi ve yöneticiler veya ateşçi belgeli yakıcılar hakkında Kabahatler Kanunun 32.maddesi gereği yasal işlem yapılmaktadır.
Tüketim yerlerinde yapılacak denetimlerde; belgesiz yakıtın bulunup-bulunmadığı, kazan yakma talimatnamesinin olup-olmadığı, kalorifer kazanı ve bacasının temiz olup-olmadığı, uygun yakmanın yapılıp-yapılmadığı, Isınmadan kaynaklanan Hava Kirliliğinin Kontrolü hakkındaki mevzuatta belirlenen standartlara aykırı emisyona neden olup-olmadığı ve ateşçilere ait Ateşçi Belgesinin bulunup-bulunmadığı kontrol edilecek ve olumsuzluk halinde Belediye Kanunu ve Kabahatler Kanununun 32.maddesi kapsamında cezai yaptırım uygulanmaktadır.
30/11/2013 tarihli ve 28837 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Egzoz Gazı Emisyon Kontrolü ile Benzin ve Motorin Kalitesi Yönetmeliği” ve 04/04/2014 tarihli ve 2014/9 sayılı “Egzoz Gazı Emisyon Ölçümleri Genelgesi” hükümleri kapsamında Müdürlüğümüzce İl Emniyet Müdürlüğü ve İl Jandarma Komutanlığı ekipleriyle koordineli olarak taşıtların egzoz gazı emisyon ölçüm pulu olup-olmadığının ve gerektiğinde ölçüm cihazları ile taşıtların egzoz gazı emisyon ölçümlerinin yapılarak sınır değerleri sağlayıp-sağlamadığının tespiti amacıyla denetimler yapılmaktadır.
İlimizdeki Kireç ve Çimento Fabrikaları şehrin dışında olduğundan şehre etkisi sınırlıdır. Söz konusu fabrikalardan kaynaklanan emisyon için her iki fabrikanın da Sürekli Emisyon Ölçüm Sistemi (SEÖS) ile takibi yapılmaktadır.
Özetle;
-Kaloriferlerin yakılması için hava sıcaklığının dikkate alınması, dış ortam sıcaklığının gece
ve gündüz 15 ºC nin altında olmalıdır.
-İlimizin topografik yapısı ve rüzgarın olmaması nedeniyle, kömür kullanımı nedeniyle ortaya çıkan kirletici gazların ve partiküllerin dağılmayarak hava kirliliği oluşturduğu göz ardı edilmemelidir.
-Kaliteli yakıt kullanımı, kalorifercilerin ateşleyici belgesine sahip olması, bilinçli yakma tekniklerinin uygulanarak kömürlerin yastıklama yöntemiyle kazana ilave edilmesi, kömür torbalarının yakılmamasına dikkat edilmelidir.
2015-2016 yılı kış sezonunda İl Müdürlüğümüzce Temiz Hava Eylem Planı kapsamında konutlarda, kömür satış depolarında ile sanayide toplam 212 adet denetim yapılmış olup, Mahalli Çevre Kurulu kararlarına uymayan 54 gerçek/tüzel kişiye toplamda 11.340₺ idari yaptırım uygulanmıştır. Ayrıca İlimizde bulunan yaklaşık 22.000 konuttan 14.030 konutun doğalgaza geçmesiyle yaklaşık %65 oranında doğalgaz kullanımının hava kalitesini artırmada ki etkisi yadsınamaz. Bundan sonraki süreçte de İl Müdürlüğümüz görev alanındaki diğer konularda olduğu gibi hava kirliliğiyle mücadele kapsamında da; Isınma amaçlı katı yakıtlar; katı yakıtın üretildiği, torbalandığı depolandığı, taşındığı satışının yapıldığı yerlerde, rutin denetimlerimizin dışında ayrıca Müdürlüğümüze yazılı, ALO 181 Çevre ve Şehircilik hattından ve BİMER üzerinden yapılan şikâyetler üzerine denetimlerimiz devam edecektir.
Ayrıca Ulusal Hava Kalitesi İzleme Ağından günlük olarak İlimizin hava kalitesine dair bilgilere herkes tarafından ulaşılabilmektedir.
Kamuoyuna saygıyla arz ederim.
Ali ÖZCAN
Çevre ve Şehircilik İl Müdürü
